Đặng Huy Văn: Tôi có hai đứa cháu nội đều là cháu trai ngoan hiền và kháu khỉnh. Cháu nội cả năm nay 11 tuổi tên là Hồng Phúc, cháu út 9 tuổi là Hoàng Quân tự xưng tên mình là Nick. Cả hai cháu đều yêu cầu tôi hãy viết về Kỵ Nội của chúng hay chính là Ông Bà Nội của tôi.

Vậy từ nay, trên trang Huy Văn Đặng Facebook này hoặc trang Đặng Huy Văn Blog tôi sẽ chỉ viết về Ông Bà Nội Dấu Yêu Của Tôi đã chết đói năm 1955, khi tôi vừa tròn 11 tuổi, cách đây 66 năm về trước.

ÔNG BÀ NỘI DẤU YÊU CỦA TÔI - BÀI 1

Ông nội tôi xuất thân dòng dõi nhà Bá Hộ

Ông nội tôi ra đời vào cuối năm 1886 ứng với năm Vua Đồng Khánh của Nhà Nguyễn mới lên ngôi. Thân sinh của ông nội tôi là Cố Bá Cả giàu có nhất nhì huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh thời bấy giờ. Cụ Bá có hai bà vợ đầu đẻ ra toàn con gái nên mới cưới thêm một bà thứ ba tên là Bà Cố Đảng sau mấy năm cầu cúng mới sinh ra được ông nội của tôi. Là con trai duy nhất nối dõi tông đường của Cụ Bá nhưng thân mẫu của ông nội tôi là một người mẹ dòng dõi nhà nho học nên dạy dỗ con trai rất nghiêm khắc. Vì vậy ông nội tôi lớn lên rất hiếu thảo và chỉn chu về tất cả mọi mặt.

Năm ông nội lên sáu tuổi, cụ nội đã thuê thầy đồ về dạy chữ Hán tại nhà. Năm ông lên tám tuổi, cụ đã gửi ông xuống Thị Xã Hà Tĩnh học chữ Hán và chữ Quốc Ngữ tại trường Tỉnh. Thời bấy giờ, thực dân Pháp đã bình đinh xong cả ba miền Bắc, Trung, Nam của nước ta nên việc học chữ Quốc Ngữ trong các trường Quốc Học là bắt buộc.

Năm 1900, ứng với đời Vua Thành Thái năm thứ mười hai, ông nội tôi tròn mười bốn tuổi đã được Cụ Bá gửi vào trường Quốc Học Huế học tiếp để tham dự khóa thi Hương năm 1902. Nhưng rồi cuối năm 1901, việc ôn luyện thi đang dang dở thì Cố Bá Cả thân phụ của người qua đời nên người đã phải trở về quê nhà Hà Tĩnh để chịu tang cha. Trong thời gian ba năm chịu tang Cụ Bá, Bà Cố Đảng đã bắt ông nội tôi phải mời một ông thầy người Hoa về nhà dạy nghề học làm Thầy Thuốc Bắc. Rồi cuối năm 1904, khi ông nội tôi đang chuẩn bị trở lại Kinh Thành Huế thì thân mẫu của người, Bà Cố Đảng, đã bắt người phải ở nhà mở hiệu Thuốc Bắc và cưới vợ để quản lý cái gia sản đồ sộ mà Cụ Bá đã để lại. 

Thế là giấc mơ thi Hương, thi Hội của ông nội tôi đã trở thành một giấc mơ dang dở.

Hà Nội, 22/5/2021

Đ.H.V.

(Còn nữa)